Hadi bu gün de sizlerle, Ephesos, Smyrna, Pergamon ve İç Anadolu’dan gelen yolların kesiştiği bir yere gidelim…
Ege bölgesinde İzmir’in yanı başında, Manisa’nın Salihli ilçesindeki Sart kasabası yakınlarında…
Tarih boyunca zenginliğin, gücün ve ihtişamın hüküm sürdüğü bir yer…
Belki dönüşte de ünlü odun köftesinden yeriz. Ne dersiniz?
Orası günümüzden çok uzun yıllar önce, Hermos (Gediz) nehri havzasında, Tmoloslar’ın (Bozdağ) eteklerinde, Poktolos (Sart) çayı kıyısında, Meles adlı bir kral tarafından kurulur. Önceleri önemli bir yerleşim yeri değildir. Daha sonraları büyük gelişme göstererek, Anadolu’nun en güçlü devletlerinden biri olan Lidya’nın başkenti olarak büyük ün kazanır.
Ünlü yazar Heredot’a göre, Lidya’da ardı ardına, üç krallık ailesi yaşar. Atyatlar, Heraklidler ve Mermadlar…
Bunların en önemlisi ve zengini ise Mermadlar’dır. Kral Kroisos (Karun) zamanında ise kentin zenginliği, sanatsal ve kültürel gelişimi doruğa ulaşır.
Çünkü, bu dönemde, kentin ortasından geçen Poktolos (Sart) çayının en önemli özelliği, Hermos (Bozdağ) eteklerinden doğup, şehre gelirken, beraberinde altın tozları taşımasıdır. Lidyalılar koyun postları ile, çayın getirdiği bu altın tozlarını toplarlar ve çayın kıyısındaki altın işleme atölyelerinde değerlendirirler. Pek çok süs eşyası ve mücevher yaparlar, ilk altın parayı basarlar. Kral Alyattes de ilk altın parayı basan kişi olarak tarihe geçer. Onun ardından, kral Kroisos (Karun) da saf altından sikke bastırarak, Sardes’in bu konudaki liderliğini devam ettirir. Sikkelerin üzerinde krallığın simgesi aslan başını kullanarak, parayı devlet güvencesi altına alır. Böylece dünya tarihinde, ticarette yeni bir sayfanın açılmasını sağlar. Kroisos Lidya’nın en ünlü ve son kralıdır. Cömertliği ve zenginliğiyle tanındığından, ‘Karun kadar zengin’ deyimi ona ithaf edilir. Dillere destan serveti vergiler, ticaret gelirleri ve altın madenlerinden kaynaklanır.
Endüstriyel buluşlar, para, ülkeler arası ulaşım, lirik şiir, müzik, felsefe, astronomi, coğrafya ve heykelcilik ilk olarak buralarda başlar ve gelişerek, dünyaya yayılır.
Tarım, hayvancılık, ulaşımın gelişimi, idari ve ticari bakımdan önemli bir kent olma özelliği, “Kral Yolu”nun Sardes’ten başlamasının ise göstergesidir.
Nehirden gelen altının kaynağının, Lidyalılardan önce bu bölgede yaşayan Frigyalıların ünlü kralı Midas’ın her dokunduğunun altına dönüşmesi lanetinden kurtulmak için, Poktolos nehrinde yıkanırken, üzerinden akan altınlardan olduğu söylenir.
Kral Kroisos, krallığının ilk yıllarını barış ve uyum içinde geçirir. Ancak bir süre sonra, doğuda Pers tehlikesi baş gösterir. Bunun üzerine sefere çıkar. Kızılırmak nehrini geçtikten sonra, Persler ile savaşır. Savaşı Persler kazanır. Savaştan geriye kalan Lidyalılar ve kral Kroisos geri çekilerek, Sardes şehrine dönerler.
Anlatılanlara göre, Pers kralı, Kroisos’a hazinesinin yerini söyletmek için İran’a götürür. Ancak Kroisos söylemez. Perslerin, Sardes kenti ve çevresinden ele geçirdikleri, sadece halkın ve sarayın günlük kullanım eşyalarıdır. Kroisos’un ünlü hazinesi ise hiçbir zaman bulunamaz.
Zaten Pers saldırılarıyla perişan olmuş, Anadolu, Sardes’in de teslim olmasıyla daha da zor durumda kalır. Ancak, Büyük İskender Anadolu’nun pekçok yerinde olduğu gibi burada da Pers egemenliğine son verir. Önce Seleukoslar Hanedanlığı, sonra Bergama Krallığı ve Roma İmparatorluğu bu topraklarda hükum sürer.
Persler döneminde, “Satraplık Merkezi”, Romalılar döneminde “Eyalet Merkezi”, Bizans döneminde ise, “Piskoposluk Merkezi” olur. Dünya ticaret yollarının değişmesi sonucunda ise, Bizans imparatorluğunun son zamanlarında, kent, önemini kaybeder.
Sardes’in yaklaşık 5 km kuzeyinde “Bin Tepeler” ismiyle anılan yaklaşık olarak 85 tane mezardan oluşan Lidya kraliyet mezarlığı bulunur.
“UNESCO DÜNYA MİRASI LİSTESİNDE” yer alan kentin Akropolisi, ovadan 300 metre yukarıda yükselen bir kale gibidir. Akropolis’in eteğinde yer alan, Paktolos nehri kente bir yandan altın taşırken, kentin su ihtiyacını da karşılar.
Akropol, gymnasium, sinagog, hamam, mahkeme binası, evler, mezarlar, dükkanlar, tarihi kütüphane ve kral tahtları, sunaklar şehrin ne kadar ihtişamlı olduğunun da kanıtı.
Bozdağ sırtlarıyla Akropol arasında kalan, Artemis Tapınağı ve Sunağı, Sardes’te günümüze kadar iyi durumda korunmuş yapılardan biri.
Artemis tapınağı üç aşamadan geçer ve daha sonraları ise kiliseye çevrilir.
İncil’de, Hıristiyanlığın batıya yayılmasında önemli rol oynayan Batı Anadolu’daki yedi kiliseden biri olarak anılan Sardes, dini açıdan da ayrı bir öneme sahip olur.
Kentteki dünyanın ilk Sinagoglarından olduğu düşünülen, yerleri mozaik kaplı, Sinagog ise, yapıldığı dönemde, burada bir Yahudi cemaatinin yaşadığının göstergesi .
Anadolu toprakları tarih boyunca pek çok uygarlığa ve dine ev sahipliği yapmış, ihtişamlı tarihiyle günümüze çok değerli eserler bırakmış. Ben her gittiğim antik kentte, ev sahipliği yaptığı her uygarlıktan günümüze kadar ulaşabilen bu güzel eserleri gördüğümde ona bir kez daha hayran olmaktan kendimi alamıyorum.
Kendimi adeta bir zaman tünelinde hissettiğim bu yolculuklarımda, adeta geçmiş ile geleceğin buluştuğu bir noktada olduğumu hissederken, geçmişin “bizi unutmayın, biz aynı zamanda sizin geleceğiniz” deyişini duyuyorum adeta…
Bu nedenle, tapınakların, sunakların, hamamların arasında dolaşırken gördüklerimi, yaşadıklarımı ve hissettiklerimi eğer sizler ile paylaşırsam geçmişin çığlığının sizlere de ulaşacağını umut ediyorum.
Umarım ulaşıyordur…
(*) Perslerde ülke topraklarının ayrıldığı idari birimlere (eyaletlere) verile
Pingback: viagra delivered overnight
Pingback: buy cialis
Pingback: albuterol inhaler
Pingback: viagra overnight delivery
Pingback: United healthcare viagra
Pingback: buy cialis online in usa
Pingback: buy ciprofloxacin
Pingback: naltrexone brand name
Pingback: female viagra pills
Pingback: buy tylenol online usa
Pingback: how to buy viagra online
Pingback: chloroquine tablets uk
Pingback: best ed pills
Pingback: best ed pills online
Pingback: cheap erectile dysfunction pills
Pingback: where to buy hydroxychloroquine
Pingback: canada pharmacy
Pingback: cialis generic
Pingback: levitra 10 mg
Pingback: levitra canada
Pingback: generic viagra professional sildenafil 100mg
Pingback: sugarhouse casino online nj
Pingback: cialis online no prescription
Pingback: casino real money
Pingback: sildenafil citrate
Pingback: doubleu casino online casino
Pingback: online casinos for usa players
Pingback: buy viagra no prescription
Pingback: order careprost online
Pingback: cash advance
Pingback: tadalafil without a doctor's prescription
Pingback: payday advance
Pingback: cash payday
Pingback: viagra cost
Pingback: compare prices viagra generic 100mg
Pingback: 20 cialis
Pingback: buy viagra overnight delivery
Pingback: cialis internet
Pingback: cialis 5 mg
Pingback: cialis 20
Pingback: cialis to buy
Pingback: buy hydroxychloroquine online
Pingback: online casinos usa
Pingback: casino slot
Pingback: online slots for real money
Pingback: viagra buy
Pingback: buy viagra online cheap
Pingback: generic name for viagra
Pingback: tadalafil tablets
Pingback: tadalafil without a doctor prescription
Pingback: cialis online cheap
Pingback: order tadalafil online india
Pingback: Real viagra online
Pingback: Overnight canadian viagra
Pingback: Buy brand viagra
Pingback: Low cost viagra
Pingback: best article writing service
Pingback: generic cialis
Pingback: how long does cialis last
Pingback: online pharmacy
Pingback: viagra vs cialis vs levitra
Pingback: viagra connect usa
Pingback: what is viagra
Pingback: viagra over the counter walmart
Pingback: how long does viagra last
Pingback: Prozac
Pingback: canada drugs online
Pingback: best canadian prescription prices
Pingback: Toradol
Pingback: drugs for sale
Pingback: viagra
Pingback: generic cialis in usa
Pingback: cialis vs viagra canadian pharmacy
Pingback: canadian cialis online
Pingback: do you need prescription for cialis
Pingback: viagra for penis
Pingback: cialis 20mg shopping
Pingback: cialis 20mg coupé en 2
Pingback: where can i buy essays online
Pingback: good thesis statements
Pingback: best college application essay service
Pingback: dissertation for phd
Pingback: thesis titles
Pingback: how to be a better essay writer
Pingback: instant essay writer
Pingback: uk dissertation writing service
Pingback: order custom essays
Pingback: paper writing service superiorpapers
Pingback: generic cialis best price
Pingback: cialis free trial no prescription
Pingback: cialis black
Pingback: ed meds online
Pingback: canadian pharcharmy online no precipitation